Hona hemen atzoko alean, Berria egunkari abertzaleak argitaratutako artikulu interesgarria, Josu Tellabide etnologoak idatzia.
Urtero bezala, Donostiako gazteek Pirata taldeak antolatzen dituzte Donostiak 2010eko agorrileko jai-astean kutsu jatorra eta herritarra har dezan.
2010eko agorrilaren 9ko Hitza egunkarian Joan Markel Ormazabal musikariak artikulu batean idazten duenez, La Flamenca izena jarri behar omen diote aurten Trinitateko Plazan gazteek jarriko duten festa guneari.
Eta nondik-edo atera ote da izen hori? Batzuentzat harrigarria izan behar du zalantzarik gabe, zeren 1901eko Calleja Editorial-eko Lengua Castellana-ren hiztegia kontsultatuta, flamenco hitzaren esanahia -beste esanahien artean- hauxe azaltzen da: «Achulado, gitanesco, se dice de cierto genero de canto y baile sumamente descarado y obsceno muy usado entre gentes bajas y de malvivir o de aficiones acanalladas».
Miguel Primo de Rivera diktadorearen dekretuz, 1920ko hamarkadan gaztelania zena «lengua española» bihurtu zuen halabeharrez; beraz, 1966 urteko Sopena Editorialeko Lengua Española-ren hiztegiak honela dio: «Flamenco: dicese del andaluz que tiende a hacerse agitanado. Achulado».
J.M. Ormazabalen artikuluak dio: «... Agirietan behin eta berriro aipatzen da Puiuelo kaleko, oraingo Fermin Kalbeton, La Flamenca ostatua salerosketen eta porturatutako pirata nahiz kortsarioen topaleku gisa...». Puiuelo kalea -oraindik donostiar peto-petoak horrela deitzen dute- Donostiako kale izenik zaharrena da, XIII. mendean lehen aldiz aipatua. Pui izen gaskoia da, eta mendixka esan nahi du. 1919. urtean, udalak izena aldatzea erabaki zuen, eta Calle de Fermin Calbeton izena ezarri zion. Kalbetonek ministro, diputatu, enbaxadore eta beste hainbat kargu zituen. Pio Barojak, Donostiak eman duen idazle entzutetsuenak «politico mostrenco y vulgar» gisa kalifikatu zuen Kalbeton. Barojaren iritzi hau Boletín de la Sociedad Vascongada de Amigos del Pais-en 1955eko 112. zenbakia duen aletik hartua da esaldi hori.
Bide batez, Piratek lana badute Puiuelo izen jator donostiarra berreskuratzen. Puiuelo kalean La Flamenca deituriko denda eta ostatua omen zegoen. Ez dugu uste hango jabeak bere burua gutxizko egitea bilatuko zuenik horrela deituta, bera Flandriakoa zelako edo herri horretako mozkinak saltzen zituelako baizik.
Izan ere, Austriako enperadoreekin Gaztelako erresuma Europako eremu zabalak menderatzen hasi zen. Flandria (Herbehereetako parte) gogor borrokatu zen Gaztelako Erresumatik libratzeko. Eta Gaztelako militar eta soldaduek krudelki aritu ziren haien kontra lur haiek menderatzen jarraitu nahian. Horrelako krudelkeria eta krimenak egin zituzten gaztelarrek edo espainolek, ezen lur haietan haur bat temati jartzen bada ez duela jan edo lo egin nahi, «Albako Dukea azalduko» zaiola esanez beldurtzen duten. Flandria bi mende luzez egon zen Gaztelaren menpe, harik eta 1713an Utrechteko Tratatuan galdu zuen arte. Honela, ziur aski flamenco hitza deitura peioratibo gisa erabili izan dute Gaztelako hizkuntzan. Flandriarrak «harroak» (eta gauza are okerragoak) baitziren zapaltzen uzten ez zirelako...
Dena den, XVI. eta XVII. mendeetan Gaztelako lehengaiak (artilea eta beste) Flandria aldera euskal portuetatik joaten ziren, eta han mozkin manufakturatuak (oihalak eta beste) berriz hona heltzen ziren.
Serapio Mujikak bere 1916. urteko Las Calles de San Sebastian liburuan, Esterlines kalearen esanahiaz honela dio: «Los vascongados tenian en los siglos XIV y XV factorias en Flandes, Inglaterra, Escocia, Alemania y Francia, manteniendo muy activas relaciones mercantiles con los hanseaticos o esterlines que monopolizaban entonces el trafico de los países del Norte, y como San Sebastian era por su mayor antiguedad respecto de Bilbao, el centro de contratacion mas importante de la costa cantabrica y la plaza mas frecuentada por los teutonicos, tendrian a su vez alguna lonja y hospederias en la Calle de Esterlines de la vieja Donostia, derivandose su nombre de esta circunstancia».
Esterlinesen, eta, noski, Puiuelon zituzten dendak eta ostatuak!
Are gehiago, XVII. mendearen bukaeran pertsona flandriar bat eta bi baino gehiago Gipuzkoako herrietan bizi zela badakigu. Horrek beste ikerketa lan bat merezi du.
Komentariorik egin nahi? idatz egiguzu
